Każde badanie naukowe rozpoczyna się od sformułowania problemu badawczego. W literaturze z zakresu metodologii spotykamy najczęściej rozumienie problemu badawczego jako pytania czy zbioru pytań.
Nowak mówi, że „problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.”[1]
Podobnie też określa M. Łobocki, mówiąc, że „problemy badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych.”[2]
Dla metodologów pytaniami badawczymi są te, których celem jest uzyskanie odpowiedzi w wyniku własnych poszukiwań – a nie gotowych odpowiedzi uzyskanych od innych osób.
Pytania badawcze powinny być sformułowane poprawnie na podstawie dotychczasowej wiedzy zawartej z literaturze przedmiotu, ponieważ „wartość badania naukowego zależy głównie od tego, o ile poprawnie został sformułowany sam problem.”[3]
Według T. Pilcha prawidłowe sformułowanie problemów wymaga spełnienia trzech warunków:
- „Sformułowane problemu muszą wyczerpać zakres naszej niewiedzy zawartej w tematyce badań.
- Konieczne jest zawarcie w problemie zależności miedzy zmiennymi.
- Problem powinien mieć wartości praktyczne.”[4]
W mojej pracy problem główny brzmi następująco: Jaki jest wpływ metod aktywizujących na przygotowanie dzieci 6 – letnich do podjęcia nauki szkolnej?
W odpowiedzi na wyżej sformułowany problem główny należałoby wysunąć hipotezę główną. Termin hipoteza pochodzi od greckiego słowa „hipothesis” i oznacza przypuszczenie, domysł. W. Zaczyński podaje następującą definicję „hipoteza robocza będąca założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między zmiennymi, jest w rzeczy samej następną odpowiedzią na
pytania zawarte w sformułowanym problemie.”[5]
Muszyński uważa, że hipotezy robocze „… stanowią stwierdzenie, co do których istnieje prawdopodobieństwo, że są właściwym rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych.”[6]
Zdaniem M. Łobockiego hipotezy robocze „… są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badań, ale nie końcowymi ich rezultatem. Hipoteza robocza to założenie przypuszczalnych zależności zachodzących między wyborami zmiennych.”[7]
W przypadku wyżej sformułowanego problemu głównego, hipoteza główna będzie brzmiała następująco:
Należy przypuszczać, że metody aktywizujące mają istotny wpływ na przygotowanie dzieci 6 – letnich do podjęcia nauki szkolnej rozumiane jako przyrost i trwałość wiadomości i umiejętności oraz operatywność wiedzy.
Następnym krokiem będzie sformułowanie problemów szczegółowych adekwatnie do problemu głównego, które będą brzmiały:
- Czy i w jakim stopniu metody aktywizujące mają wpływ na przyrost wiadomości dzieci?
- Czy i w jakim stopniu metody aktywizujące mają wpływ na przyrost umiejętności dzieci?
- Czy i w jakim stopniu metody aktywizujące mają wpływ na trwałość
wiadomości i umiejętności dzieci?
- Czy i w jakim stopniu metody aktywizujące mają wpływ na operatywność wiedzy dzieci?
Na tle sformułowanych problemów szczegółowych rysują się następujące hipotezy szczegółowe:
Ad. 1) Przypuszczam, że metody aktywizujące przyczyniają się do większego wzrostu wiadomości dzieci, gdyż bardziej zróżnicowane są sposoby poznawania i porządkowania wiedzy.
Ad. 2) Przypuszczam, że metody aktywizujące przyczyniają się do wzrostu umiejętności dzieci, gdyż są bardziej zróżnicowane sposoby zastosowania ich w różnych sytuacjach.
Ad. 3) Przypuszczam, że metody aktywizujące przyczyniają się do wzrostu trwałości wiadomości i umiejętności dzieci, gdyż dzieci przejawiają wyższą aktywność w ich zdobywaniu.
Ad. 4) Przypuszczam, że metody aktywizujące przyczyniają się do wzrostu operatywności wiedzy dzieci, gdyż mają zastosowanie w sytuacjach trudnych.
—
[1] S. Nowak, Metodologia badań socjometrycznych, Warszawa 1970, s. 214.
[2] M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982, s. 56.
[3] F. Bereźnicki, Prace magisterskie z pedagogiki, Szczecin 2000, s. 33.
[4] T. Pilch, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1995, s. 24.
[5] W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1981, s. 76.
[6] H. Muszyński, Wstęp do metodologii pedagogiki, Warszawa 1971, s. 177.
[7] M. Łobocki, op. cit., s. 74.
Prezentacja prac o tematyce roli współczesnego przedszkola 